(هنگامي كه موسي به ميعادگاه ما آمد و پروردگارش با او سخن گفت، (و كلامي را شنيد كه به كلام كسي نمي‌ماند، خواست ذاتي را هم ببيند كه چيزي مثل او نيست. لذا) عرض كرد: پروردگارا! (خويشتن را) به من بنماي تا تو را ببينم (خدايش بدو) گفت: (تو با اين بنيه آدمي و در اين جهان مادي تاب ديدار مرا نداري و) مرا نمي‌بيني و ليكن (براي اطمينان خاطر از اين كه تاب ديدن مرا نداري) به كوه (كه همچون تو ماده و بسي نيرومندتر از تو است) بنگر، اگر (در برابر تجلّي ذات من) بر جاي خود استوار ماند، تو هم مرا خواهي ديد. امّا هنگامي كه پروردگارش خويشتن به كوه نمود، آن را درهم كوبيد و موسي بيهوش و نقش زمين گرديد.)
علماء درباره اينكه رسول الله صلي الله عليه وسلم در شب معراج خداوند را رويت كرده است يا خير، اختلاف نظر دارند، قول معتبر اين است كه پيامبر صلي الله عليه وسلم در شب معراج خدا را رويت نكرده است. به سند صحيح از عايشه رضي الله عنها رويت شده است که فرمود:
« من زعم ان محمداً رأي ربَّه فقد اعظم علي الله الفرية» مسلم: 1/159 رقم: 177.
(هركس مدعي شود كه محمد صلي الله عليه وسلم خداوند را رويت كرده است، بي گمان دروغ بزرگي در حق خداوند مرتكب شده است.)
آنچه كه درباره رويت خداوند در سطور بالا بيان گرديد، متعلق به دنيا بود اما در جهان ديگر قضيه به گونه ديگري است. زيرا در جهان ديگر انسانها مجدداً و با كيفيت جديدي آفريده مي شوند، مگر در احاديث نيامده است كه خورشيد در روز قيامت، به انسانها نزديک مي شود بگونه‌اي كه بيش از يك ميل با انسانها فاصله نخواهد داشت، اما با اين وجود انسانها ذوب نمي شوند! مگر اين طور نيست كه انسانها در قيامت بعد از زنده شدن نمي‌ميرند و از بين نمي روند، حتي اهل دوزخ هرگاه پوسته بدن آنها سوخته و زغال شود، خداوند پوست آنها را از نو مي‌سازد تا بدين طريق همواره در عذاب باشند، اما مرگ هرگزنخواهند داشت.
البته مومنان در روز قيامت پروردگار را خواهند ديد، حتي ارزنده‌ترين نعمتي كه روز قيامت به اهل بهشت داده مي شود، فرصت نگاه كردن به سوي پروردگار است و كفار از اين نعمت عظيم محروم هستند. « كَلَّا إِنَّهُمْ عَن رَّبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَّمَحْجُوبُونَ»المطففين: 15
(هرگزاهرگز! قطعاً ايشان در آن روز (به سبب كارهائي كه كرده‌اند) از (رحمت) پروردگارشان محروم و (از بارگاه قرب و منزلت آفريدگارشان) مطرودند.)
اما بندگان برگزيده و پاك خداوند از اين نعمت عظيم بهره‌مند خواهند بود.
« وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ * إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ» القيامة: 22 – 23
(در آن روز چهره‌هائي شاداب و شادانند. به پروردگار خود مي‌نگرند)
اين گروه همان بندگان پاک وابرار هستند كه درباره آنها چنين آمده است:
« إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ * عَلَى الْأَرَائِكِ يَنظُرُونَ» المطففين: 22 - 23
(بي‌گمان نيكان در ميان انواع نعمتهاي فراوان بهشت بسر خواهند برد. بر تختهاي مجلّل (بهشتي) تكيه مي‌زنند و (به زيبائيها و نعمتهاي بسيار آنجا) مي‌نگرند.)
اين نگاه کردن بسوي رخ وصورت پروردگار همان نعمت زائدي است كه خداوند آن را به مومنان وعده داده است، مي فرمايد: « لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ الْحُسْنَى وَزِيَادَةٌ »يونس: 26
(كساني كه كارهاي نيكو مي‌كنند، منزلت نيكو (يعني بهشت) از آن ايشان است و افزون (بر آن هم كه مغفرت و رضوان است) دارند.)
اين زياده همان چيزي است که درآيه ديگري چنين آمده است.
« لَهُم مَّا يَشَاؤُونَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ» ق: 35
(هرچه بخواهند در بهشت براي آنان هست، افزون بر آن نزد ما نعمتهاي ديگري وجود دارد (كه هرگز به فكر انساني نرسيده است و به دل كسي نگذشته است).)
در روايات نيز به صراحت و تواتر آمده است كه مومنان در قيامت خداوند را خواهند ديد. از حضرت ابوهريره رضي الله عنه روايت شده است كه عده اي از مردم از رسول اكرم صلي الله عليه وسلم سوال كردند، آيا روز قيامت خدا را خواهيم ديد؟ رسول اكرم صلي الله عليه وسلم فرمود: «هل تُضارُّون في رؤية القمر ليلة البدر؟» آيا در شب چهاردهم براي رويت بدر (ماه تمام) مشكلي داريد؟ گفتند خير اي پيامبر خدا، پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود:« هل تُضارُّون في روية الشّمس ليس دونها سحاب؟ »آيا در ديدن خورشيد در روز آفتابي مشكل داريد؟ همه گفتند: خير اي پيامبر گرامي آنگاه رسول الله صلي الله عليه وسلم فرمود:«فإنّکم ترونه کذالک» پس قطعاً شما خدا را در روز قيامت اين چنين خواهيد ديد. بخاري: 13/419.حديث 7437،ومسلم: 1/163.حديث 182.ولفظ اين حديث از مسلم است.
درصحيح بخاري و مسلم از جريربن عبدالله رضي الله عنه روايت شده که گفت: نزد رسول خدا صلي الله عليه وسلم نشسته بوديم که ايشان در شب چهاردهم بسوي ماه نگاه كرد و فرمود: «انّكم سترون ربكم كما ترون هذا القمر لاتضامّون فإن استطعتم ان لا تغلبواعلي صلاة قبل طلوع الشمس، وصلاة قبل غروب الشمس فافعلوا»
و در صحيح مسلم به روايت ازصهيب رضي الله عنه آمده است که پيامبر خدا صلي الله عليه وسلم فرمود: «إذا دخل اهل الجنّة الجنّةَ، يقول الله تبارک وتعالي: تريدون شيئا أزيدکم؟ يقولون: ألم تُبيض وُجوهنا؟ ألم تدخلنا الجنّة وتُنجِنا من النار؟ » مسلم:1/163حديث شماره 181.
(رسول اكرم صلي الله عليه وسلم فرمود: بعد از اينكه اهل بهشت وارد بهشت شدند، خداوند از آنان مي‌پرسد: چيز ديگري مي خواهيد كه به شما بدهم؟ آنان مي گويند: مگر ما را خوشحال و نيك نام نكرده‌اي؟ مگر ما را از دوزخ رستگار و به بهشت نياورده اي؟ رسول الله صلي الله عليه وسلمفرمود: آنگاه خداوند موانع را بر مي‌دارد، مومنان و اهل بهشت حس مي‌كنند كه هيچ نعمتي بزرگتر از ملاقات ورؤيت پروردگار به آنان داده نشده است، بعد رسول الله صلي الله عليه وسلم اين آيه راتلاوت نمود: « لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ الْحُسْنَى وَزِيَادَةٌ »يونس: 26
(كساني كه كارهاي نيكو مي‌كنند، منزلت نيكو (يعني بهشت) از آن ايشان است و افزون (بر آن هم كه مغفرت و رضوان است) دارند.)
در بخاري و مسلم به روايت از ابوموسي اشعري رضي الله عنه آمده است که پيامبر صلي الله عليه وسلمفرمود: «جنّتان من فضّة آنيتهما ومافيهما، وجنتان من ذهب آنيتهما وما فيهما، وما بين القوم وبين ان ينظروا الي ربهم الّا رداء الکبرياء علي وجهه في جنّة عدن» بخاري: 13/423.حديث شماره 7444. ومسلم: 1/163.حديث شماره 180.
(دوباغ در بهشت وجود دارند که ظرفها وهمة چيزهاي آنهااز نقره است و دو باغ در بهشت وجود دارند که همه چيز آنها از طلا هستند، در ميان اهل ايمان و پروردگارشان در بهشت جاودان جز پرده كبريايي و بزرگي او چيز ديگري نيست که مانع از ديدن او گردد.)
والله اعلم
وصلي الله وسلم علي محمد وعلى آله وأصحابه والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين