، و نماز اولین عمل انسان است که در روز قیامت در مورد آن بازخواست خواهد شد، که اگر نماز انسان مورد قبول قرار گرفت سایر اعمال وی قبول می گردد، و اگر نمازش فاسد و مردود شد در قیامت زیان‌مند می‌شود. چنانکه در حدیث صحیح آمده است نماز نور است پیامبرصلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «الصَّلاةُ نُورٌ». نماز در روز قیامت صاحبش را در زیر سازه مرحمت خداوند قرار می‌دهد و نمازگزار در ضمن آن هفت گروهی است که در قیامت خداوند آنها را در زیر سایة رحمت خود قرار می‌دهد. پیامبرصلی الله علیه وسلم در مورد آن می‌فرماید: «وَرَجُلٌ قَلْبُهُ مُعَلَّقٌ بِالْمَسَاجِدِ». «مردی که دل به مساجد بسته است در ردیف آن هفت گروهی است که خداوند آنها را در زیر سایه رحمت خود قرار می‌دهد». و نشانه شأن و منزلت نماز این است که تنها فریضه‌ای است که خداوند در کتاب خود آنرا به ایمان نامگذاری کرده است و می‌فرماید: ﴿وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَٰنَكُم﴾ [البقرة: 143].
«خداوند نماز شما را ضایع نمی‌گرداند».
و پیامبرصلی الله علیه وسلم هدایت و رحمت آنرا به عهد و پیمان میان نمازگزاران و کافران توصیف نموده: «الْعَهْدُ الَّذِى بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ الصَّلاَةُ فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ».
«عهد و پیمانی که در میان ما مسلمانان و میان کافران هست، نماز است که هر کسی آنرا ترک کند کافر می‌شود».
و پیامبرص توضیح داده که ترک نماز منجر به شرک و کفر می‌شود و فرموده: «بَيْنَ الرَّجُلِ وَبَيْنَ الشِّرْكِ أَوِ الْكُفْرِ تَرَكُ الصَّلاَةِ».
«فرق میان انسان مسلمان و شرک و کفر ترک نماز است».
پیامبر صلی الله علیه وسلم با وجود آن همه مهربانی که داشته است، قصد نموده که کسانی در مسجد به نماز حاضر نمی‌شوند خانه‌هایشان را بر سر آنها خراب کند و بسوزاند و خداوند در قرآن بیان فرموده که ترک نماز سبب داخل شدن در آتش حهنم می‌شود. و درباره اهل دوزخ می‌فرماید: ﴿مَا سَلَكَكُم فِي سَقَرَ قَالُواْ لَم نَكُ مِنَ ٱلمُصَلِّينَ ﴾ [المدثر: 42-43].
تعريف نماز
صلاه در لغت به معنی دعاء است. خداوند در قرآن می‌فرماید: ﴿وَصَلِّ عَلَيهِم إِنَّ صَلَوٰتَكَ سَكَن لَّهُم﴾ [التوبة: 103].
«برای آنان دعاء و طلب آمرزش کن که قطعاً دعا و طلب آمرزش تو مایه آرامش ایشان می‌شود».
شرعاً صلاه (نماز) عبارت است از گفتار و کردار مخصوصی در اوقات مخصوص که با تکبیر یعنی گفتن (الله اکبر) شروع می‌شود و با تسلیم یعنی گفتن «السلام علیکم ورحمة الله» ختم می‌شود.
پنج فرض در شبانه روز بر پیامبر صلی الله علیه وسلم و امتش در شب معراج( که او به مسجد الأقصی و از آنجا به آسمان‌ها برده شد) فرض گردید که در میزان حسنات انسان‌ها پنجاه فریضه محسوب می‌شود و رسول الله صلی الله علیه وسلم اندازه رکعات و اوقات نمازها را مشخص فرموده که عبارت است از ظهر چهار رکعت، عصر چهار رکعت، مغرب سه رکعت، عشاء چهار رکعت، صبح دو رکعت. پیامبرصلی الله علیه وسلم فرموده: «مَنْ صَلَّى الْعِشَاءَ فِى جَمَاعَةٍ فَكَأَنَّمَا قَامَ نِصْفَ اللَّيْلِ وَمَنْ صَلَّى الصُّبْحَ فِى جَمَاعَةٍ فَكَأَنَّمَا صَلَّى اللَّيْلَ كُلَّهُ» «کسی که نماز عشاء را همراه جماعت بخواند همانند کسی است که تا نيمى از شب را نماز خوانده باشد و کسی که نماز صبح را همراه جماعت بخواند مانند کسی است که تمام شب بیدار و نماز خوانده است».
و این لطف و مرحمتی از جانب پروردگار است برای این که نمازی تا نماز دیگر کفارة لغزش‌هایی است که در آن فاصله انسان مرتکب می‌شود مادامیکه از گناهان کبیره پرهیز شود.
مشروعيت و فضيلت نماز
نماز رکن دوم از ارکان پنجگانة اسلام بعد از شهادتین است و به دنبال آن زکات، سپس روزه رمضان، سپس حج بیت الله الحرام برای کسی که توانایی مالی و جسمی داشته باشد. خداوند در سوره بقره می‌فرماید: ﴿الم ذَٰلِكَ ٱلكِتَٰبُ لَا رَيبَ فِيهِ هُدى لِّلمُتَّقِينَ ٱلَّذِينَ يُؤمِنُونَ بِٱلغَيبِ وَيُقِيمُونَ ٱلصَّلَوٰةَ وَمِمَّا رَزَقنَٰهُم يُنفِقُونَ ﴾ [البقرة: 1-3].
«الم (بزرگ است خداوندى كه اين كتاب عظيم را، از حروف ساده الفبا به وجود آورده) (1) آن كتاب با عظمتى است كه شك در آن راه ندارد، و مايه هدايت پرهيزكاران است(2) (پرهيزكاران) كسانى هستند كه به غيب (آنچه از حس پوشيده و پنهان است) ايمان مىآورند، و نماز را برپا مىدارند، و از تمام نعمت‌ها و مواهبى كه به آنان روزى دادهايم، انفاق مىكنند(3)».
و خداوند در سوره معارج می‌فرماید: ﴿إِذَا مَسَّهُ ٱلشَّرُّ جَزُوعا وَإِذَا مَسَّهُ ٱلخَيرُ مَنُوعًا إِلَّا ٱلمُصَلِّينَ ٱلَّذِينَ هُم عَلَىٰ صَلَاتِهِم دَائِمُونَ ﴾ [المعارج: 20-23].
«هنگامیکه بدی به او رسد سخت بی‌تاب و بی‌قرار می‌گردد* و زمانیکه خوبی به او می‌رسد مانع ديگران مىشود (و بخل مىورزد)* مگر نمازگزاران، آنها كه نمازها را به موقع می‌خوانند و بر آن مداومت و مواظبت دارند».
و خداوند فرموده:
﴿حَٰفِظُواْ عَلَى ٱلصَّلَوَٰتِ وَٱلصَّلَوٰةِ ٱلوُسطَىٰ وَقُومُواْ لِلَّهِ قَٰنِتِينَ ﴾ [البقرة: 238].
«در انجام نمازها بویژه نماز عصر محافظت ورزید و فروتنانه برای خدا بپاخیزید».
نماز ستون اسلام و رکنی است که بواسطة آن میان اسلام و کفر جدایی انداخته می‌شود. چنانکه پیامبرص می‌فرمایند: «بین الرجل والشّركِ (أو الکفر) تركُ الصّلاةِ». «میان انسان مسلمان و شرک یا کفر ترک نماز است». [به روایت امام مسلم].
و پیامبرصلی الله علیه وسلم فرموده: «الْعَهْدُ الَّذِى بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ الصَّلاَةُ فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ». «عهد و پیمانی که میان ما مسلمانان و کافران هست نماز است، و هر کسی نماز را ترک کند کافر می‌شود».
و نماز اولین عملی است که در روز قیامت در مورد آن از بندگان بازخواست می‌شود که اگر نمازش صحیح و مورد قبول قرار گرفت بقیة اعمال وی صحیح و مورد قبول قرار می‌گیرند و اگر نماز مورد قبول قرار نگرفت، سایر اعمال وی مردود می‌شوند همچنانکه پیامبرصلي الله عليه وسلم فرموده: «إِنَّ أَوَّلَ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ عَمَلِهِ صَلاَتُهُ فَإِنْ صَلُحَتْ فَقَدْ أَفْلَحَ وَأَنْجَحَ وَإِنْ فَسَدَتْ فَقَدْ خَابَ وَخَسِرَ». «اولین چیزی که در روز قیامت از اعمال انسان بازخواست می‌شود نماز او است، که اگر نماز مورد قبول قرار گرفت، به تحقیق آن انسان رستگار و پیروز شده است، و اگر نماز فاسد و مورد قبول قرار نگرفت به درستى كه آن انسان ضرر مى بيند ». [به روایت از ترمذی] نماز پس از شهادتین بزرگ‌ترین ارکان اسلام است و رابطه میان انسان و پروردگار است که بر وی فرض نموده و خداوند جایگاه نماز را بزرگ گردانیده و بیشتر از هشتاد مورد در قرآن نمازگزاران را مدح و ستایش نموده و نماز همانند سر در بدن است.
از پیامبر صلى الله عليه وسلم سؤال شد که چه عملی نیکوتر است، فرمود: «الصلاة في وقتها» «نماز سر وقتش» و سؤال شد پس از نماز؟ فرمود: «بر الوالدین». «نیکی با پدر و مادر» عرض شد پس از نیکی با پدر و مادر ای رسول خدا؟ فرمود: «الجهاد في سبیل الله». «جهاد در راه خدا». نماز نور چشم مسلمانان موحد است.
نماز نور چشم موحدان است و مؤمنین با پیروی از پیامبر صلى الله عليه وسلم هرگاه دچار غم و اندوهی شدند به نماز پناه می‌برند و به وسیلة نماز غم و اندوه خود را برطرف می‌کنند و نماز گناهان را محو می‌کند.
چنانکه پیامبرص فرموده: «أَرَأَيْتُمْ لَوْ أَنَّ نَهَرًا بِبَابِ أَحَدِكُمْ، يَغْتَسِلُ فِيهِ كُلَّ يَوْمٍ خَمْسًا، مَا تَقُولُ ذَلِكَ يُبْقِى مِنْ دَرَنِهِ. قَالُوا لاَ يُبْقِى مِنْ دَرَنِهِ شَيْئًا . قَالَ: فَذَلِكَ مِثْلُ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ ، يَمْحُو اللَّهُ بِهَا الْخَطَايَا».
«به من بگویید که اگر رودخانه‌ای از نزدیک خانة یکی از شما روان باشد و روزانه پنج بار در آن غسل کند آیا چرک و کثافتی بر روی آن باقی می‌ماند؟ پیامبر صلى الله عليه وسلم فرمود: این نمونه نمازهای پنجگانه است که خداوند بواسطة آنها گناهان را محو می‌سازد». [متفق علیه].
و پیامبر صلى الله عليه وسلم به ما دستور فرموده که از نمازهایمان مواظبت کنیم و فرموده: «مَنْ حَافَظَ عَلَيْهَا كَانَتْ لَهُ نُوراً وَبُرْهَاناً وَنَجَاةً مِنَ النَّارِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَمَنْ لَمْ يُحَافِظْ عَلَيْهَا لَمْ تَكُنْ لَهُ نُوراً وَلاَ نَجَاةً وَلاَ بُرْهَاناً، وَكَانَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَعَ قَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَأُبَىِّ بْنِ خَلَفٍ». «کسی که بر نمازهای پنجگانه مواظبت کند در روز قیامت نمازهایش برای او نور و دلیل و مایة نجات هستند. اما کسی که بر آنها مواظبت نکند نه نوری و نه دلیلی برای نجات وی وجود ندارد و همراه قارون و فرعون و ابی بن خلف حشر می‌شود». [به روایت امام احمد و طبرانی].
و پیامبر صلى الله عليه وسلم فرموده: «مَا مِنِ امْرِئٍ مُسْلِمٍ تَحْضُرُهُ صَلاَةٌ مَكْتُوبَةٌ فَيُحْسِنُ وُضُوءَهَا وَخُشُوعَهَا وَرُكُوعَهَا إِلاَّ كَانَتْ كَفَّارَةً لِمَا قَبْلَهَا مِنَ الذُّنُوبِ مَا لَمْ يُؤْتِ كَبِيرَةً وَذَلِكَ الدَّهْرَ كُلَّهُ». «هیچ فرد مسلمانی نیست که هنگام نمازهای فریضه به خوبی وضو می‌گیرد و به خوبی خشوع و رکوع آنرا انجام می‌دهد مگر اینکه آن نماز کفارة گناهان پیشین می‌شود مادامیکه گناه کبیره را انجام ندهد و این در طول عمر تکرار می‌شود».
پیامبر صلى الله عليه وسلم در حالیکه نزدیک بود به ملکوت اعلی بپیوندد می‌فرمود: «الصَّلاَةَ الصَّلاَةَ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ». «از نمازهایتان محافظت کنید و با بردگان و کنیزان خود به خوبی رفتار نمائید».
و همچنین خلیفه دوم عمر فاروقس هنگامیکه نزدیک بود جانش را به جان‌‌آفرین تسلیم کند بعد از ضربه زدن مجوسی خبیث فیروز ابولؤلؤ می‌فرمود: «لاَ حَظَّ فِى الإِسْلاَمِ لِمَنْ تَرَكَ الصَّلاَةَ». «در اسلام براى کسی که نماز را ترک کند سهمی نيست».
از جمله احادیثی که درباره نماز از پیامبر صلى الله عليه وسلم روایت شده‌اند این است که می‌فرمود: «حُبِّبَ إِلَىَّ مِنْ دُنْيَاكُمُ الطِّيب والنساء وَجُعِلَتْ قُرَّةُ عَيْنِىَ فِى الصَّلاَةِ ». «در این دنیای شما سه چیز در نزد من محبوب هستند: 1. بوی خوش، 2. زن و 3. نور چشم من در نماز است»، و فرمود: «أَرِحْنَا بِهَا يَا بِلالُ». «یعنی برای برپایی نماز اقامه بگو ای بلال».
بپرهیز ای برادر مسلمان از اینکه نماز بی‌روح و بی‌جان بخوانی، سعی کن با قلب در نمازهایت حضور پیدا کنی زیرا تو با پروردگارت در حال مناجات هستی.
پیامبر صلى الله عليه وسلم می‌فرماید: «فإنَّ الـمسلم إذا کبّر تکبیرة الإحرام ثم صلی صلاته کلها ثمّ انصرف فقد لا یحسب له إلاَّ عشرها أو تسعها أو ثمنها أو سبعها أو سدسها أو خمسها أو ربعها». «بتحقیق مسلمان هرگاه تکبیر احرام گفت سپس نمازش را خواند سپس از نماز برگشت ممكن است برای او حساب نمی‌شود مگر یک دهم یا یک نهم یا یک هشتم یا یک هفتم یا یک ششم یا یک پنجم یا یک چهارم نمازش».
بعضی‌ها هستند بحدی در نمازشان غافل هستند، كه بعد از نماز، نمازشان را به کهنه‌ی پیچیده می‌شود و به روی آنها انداخته می‌شود.
بر مسلمان واجب است بعد از اینکه وضوی کامل گرفت با نشاط و سرحال وارد نماز شود.
پیامبر صلى الله عليه وسلم می‌فرماید: «لاَ يُصَلِّيَنَّ أَحَدُكُمْ بِحَضْرَةِ الطَّعَامِ وَلاَ وَهُوَ يُدَافِعُ الأَخْبَثَيْنِ». «نباید کسی از شما در حالیکه خوراک آماده است یا نیاز به قضای حاجت دارد نماز بخواند زیرا اینها باعث از بین رفتن خشوع و فروتنی در نماز می‌شوند در حالیکه خشوع و فروتنی اصل و پایه نماز است».
برگرفته از کتاب نماز صالح الخلیفه ترجمه شده در کتاب خانه عقیده