1- نخست بايد نيت خود را درست و مرتبۀ «اخلاص» را محقق نمود، چون نيت، اساس اعمال، و اخلاص، شرط قبول اعمال است. پيامبر – صلي الله عليه وسلم – فرموده‌اند: «إنما الأعمال بالنيات، وإنما لکل امرئ ما نوي» {بخاري (1)} (جز اين نيست که اعمال به نيت پيوستگي دارد، و براي هر فرد تنها همان چيزي است که نيت کرده است). و در حديث قدسي آمده است: «أنا أغني الشركاء عن الشرك من عمل عملاً أشرك فيه معي غيري ترکته و شرکه» {مسلم (7666)} (من بي‌نيازترين شريکان از شرک مي‌باشم. آنکه عملي انجام دهد که غيرم را در آن با من در نظر داشته باشد؛ خودش و شرکش را فرو مي‌گذارم).
پس بايد حاجي محترم نيت خود را درست سازد؛ به اين معني که در حج خود جز رضاي الله متعال وبجا آوردن فرضيات حق تعالي چيز ديگري را در نظر نگيرد، و حج وي خالصًا لله بوده، و از رياکاري وخودنمائي واطماع دنيوي پرهيز کند.
نبايد براي اينکه مردم او را حاجي صاحب بنامند يا کسب احترام مردم يا پس نماندن از ياران يا سياحت وتغيير آب و هوا يا کسب چرک دنيا، حج کند؛ چون اين مقاصد همه باعث تباهي حج او وقبول نشدن آن مي‌گردد.
2- تنها اخلاص و نيت درست، کفايت نمي کند؛ چون شرط قبول اعمال دو چيز است: يکي اخلاص وديگري پيـروي از سنت و روش پيامبر – صلي الله عليـه وسلم - ؛ يعني عملت بـايـد مطابق سـنت و روش آن حضرت – صلي الله عليه وسلم – باشد، و اگرنه قبول نمي‌شود، چون رسول الله – صلي الله عليه وسلم – فرموده است: «من عمل عملاً ليس عليه أمرنا فهو رد» {مسلم (4590)}. (هرکه عملي انجام دهد که طبق فرمان ما نباشد؛ پس آن عمل مردود خواهد بود).
واين شرط را تحقيق نمودن امکان ندارد مگر آنگاه که طريقه وروش حج پيامبر – صلي الله عليه وسلم – را بدانيم. پس بر هر حاجي لازم است که پيش از شروع حج، احکام و مسايل ضروري حج را ياد بگيرد، و هرگز جاهلانه و کورکورانه حج نکند؛ چون رسول الله – صلي الله عليه وسلم – فرموده است: «خذوا عني مناسككم» {نسائي (7882)} (از من احکام و مسايل و روش حج تان را بياموزيد). پس بايد دربارۀ احکام حج کتاب مختصري را خواند يا نواري را شنيد يا فيلمي را مشاهده نمود و از همه بهتر نزد عالمي رفته و از او روش حج پيامبر – صلي الله عليه وسلم – را بياموزد.
و کسي که عامي و بي‌سواد است و توانائي آنرا ندارد که طريقۀ حج را بياموزد، بايد با يکي از علما يا شخص فهميده‌اي حج کند تا از راهنمائي او استفاده نمايد.
3- يکي ديگر از اموري که بايد آن را پيش از حج رفتن مراعات نمود اينست که نفقه و خرجي حج بايد از مال حلال باشد، تا مورد قبول الله متعال قرار گيرد، چون الله متعال حجي را که از مال حرام باشد نمي‌پذيرد. همچون: مال قمار، سود، مال يتيم، قيمت چرس و ترياق، مال دزدي و به زور گرفته شده وامثال آن.
از ابوهريره - رضي الله عنه - روايت است که رسول الله - صلي الله عليه وسلم – فرموده است: «اي مردم! بي‌گمان الله متعال پاکيزه است، و نمي‌پذيرد جز آنچه پاکيزه است، و الله مؤمنان را به همان چيزي دستور داده که پيامبران را به آن فرمان داده است. الله تعالي (نسبت به پيامبران) فرموده است: «يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ» {سورۀ مؤمنون: 51} (اي پيامبران! از پاکيزه‌ها بخوريد وعمل شايسته انجام دهيد، البته من به آنچه مي‌کنيد دانايم). و (نسبت به مؤمنان) فرموده است: «أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ» {سورۀ بقره: 172}. (اي کساني که ايمان آورده‌ايد! بخوريد از پاکيزه‌هايي که به شما روزي داده ايم}. سپس مردي را ياد نمود که سفرش طولاني شده، تنش غبار آلود وموهايش پراکنده، دستهايش را به آسمان بلند کرده و مي‌گويد: پروردگارم! پروردگارم! در حالي‌که خوردني‌اش حرام و آشاميدني‌اش حرام و پوشيدني‌اش حرام بوده و به حرام تغذيه شده است، پس چگونه دعاي همچو شخصي پذيرفته مي‌شود؟!». {مسلم (2393)}
4- حاجي محترم نبايد به خاطر حج، خود را مقروض کند، چون حج بر کسي فرض است که قدرت مالي داشته باشد، و کسي که قدرت مالي ندارد حج بر او فرض نيست. الله متعال فرموده است: «وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً» {سورۀ آل عمران: 97} (و حق الله بر مردم است اينکه خانه (اوتعالي) را حج کنند، کسي که استطاعت رفتن به آنرا داشته باشد).
و همچنان کسي که قرضدار است بايد نخست قرض خود را ادا کند بعد از آن - اگر قدرت داشت - حج کند، چون اداي قرض بر حج مقدم است.
5- يکي از کارهاي مهمي که بايد حاجي محترم آنرا پيش از سفر به سوي حج انجام دهد: وصيت است، بايد اهل و فاميل خود را جمع کند وآنها را به تقوا و ترس از الله و پايبندي به دين وامانتداري، وصيت وسفارش کند، وهمچنين وصيت مالي خود را بنويسد و حقوق خود بر ديگران و حقوق ديگران بر خود را مشخص کند. چون انسان نمي‌داند که از اين سفر بازمي‌گردد يا خير.
رسول الله – صلي الله عليه وسلم – فرموده است: «ما حق امرئ مسلم له شيء يوصي فيه يبيت ليلتين إلا ووصيته مكتوبة عنده» {بخاري (2738)}. (براي مسلمان مناسب نيست که صاحب چيزي باشد که بر آن وصيت صورت مي‌گيرد و او دو شب مي‌گذراند، جز اينکه وصيت او در نزدش نوشته باشد).
6- بايد حاجي محترم پيش از اينکه رخت سفر خود را به سوي بيت الله الحرام ببندد؛ با همه برادران وهمسايگان و آشنايان خود که در ميان او و ايشان آزردگي است؛ آشتي وصلح کند، و از همديگر درگذرند، چون در حديث صحيح از رسول الله – صلي الله عليه وسلم – روايت است که فرمودند: «تُعْرَضُ الأعْمالُ في كُلِّ يومِ خَميسٍ وَاثنَيْنِ – وفي رواية - تُفْتَحُ أبْوابُ الجَنَّةِ يَوْمَ الاثنَيْنِ ويَوْمَ الخَمِيس، فَيُغْفَرُ لِكُلِّ عبْدٍ لا يُشْرِكُ بِاللَّهِ شَيئا، إلاَّ رجُلاً كانَت بيْنهُ وبَيْنَ أخيهِ شَحْناءُ فيقال: أنْظِرُوا هذيْنِ حتَّى يصطَلِحا، أنْظِرُوا هذَيْنِ حتَّى يَصطَلِحا» {مسلم (6711) و (6709)}. (اعمال در هر روز دوشنبه وپنجشنبه عرضه مي‌شود – و در روايتي آمده است: - درهاي بهشت روز دوشنبه و پنجشنبه باز مي‌شود و براي هر بنده‌اي که به الله شرک نمي‌آورد، آمرزش خواسته مي‌شود، مگر مردي که ميان او و برادرش آزردگي و کدورت باشد که در حق آنها گفته مي‌شود: اين دو شخص را به تأخير بيندازيد تا باهم صلح وآشتي نمايند).
7- از اموري که براي حاجي محترم ضروري است، اين است که براي خود همسفران نيک انتخاب کند، از اهل علم واهل صلاح وتقوا و جوانمرداني که از صحبت با آنها بهره گيرد، و باعث بيداري ونيکوکاري وپرهيزگاري او گردند، و از همسفري با انسانهاي بيهوده‌گو وبيهوده‌کار وجاهل وناداني که باعث ضايع شدن اوقات و سبب گناه و غيبت وکارهاي ناشايسته مي‌شوند، پرهيز کند. پيامبر – صلي الله عليه وسلم – فرموده است: «لا تصاحب إلا مؤمنًا و لا يأكل طعامك إلا تقي» {صحيح الجامع (7341)} (مصاحبت نکن مگر با مؤمن، و طعامت را نخور مگر با پرهيزکار). و نيز فرموده است: «إِنَّما مثَلُ الجلِيس الصَّالِـحِ وَجَلِيسِ السُّوء. كَحَامِلِ المِسْك، وَنَافِخِ الْكِير، فَحامِلُ المِسْك، إِمَّا أَنْ يُحْذِيَك، وَإِمَّا أَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ مِنْهُ ريحاً طيِّبةً. ونَافخُ الكيرِ إِمَّا أَن يُحْرِقَ ثيابَكَ وإمَّا أنْ تجِدَ مِنْهُ ريحاً مُنْتِنَةً» {متفق عليه: بخاري (2101) و مسلم (6860)} (مثال همنشين نيک و همنشين بد، مانند دارندۀ مشک (عطر فروش) و دمندۀ دمۀ آهنگر است، دارندۀ مشک (عطر فروش) يا برايت مشک مي‌دهد يا از وي خريداري مي‌کني حداقل از او بوي خوش استشمام مي کني و دمندۀ دمۀ آهنگر يا لباست را مي‌سوزاند يا از او بوي بد به مشامت مي‌رسد).
8- حاجي محترم بايد پيشاپيش آماده سفر باشد و ضروريات آنرا فراهم کند، و توشۀ خود را فراهم کند تا به سبب کوتاهي در اين مورد دچار رنج و زحمت نگردد.
وهمچنان بايد نام ونشان وتلفن خود را نوشته وهميشه باخود نگاه دارد تا اگر دچار مشکلاتي شد يا راهش را گم کرد، مردم از روي آن نشاني ها با اهل وفاميل او تماس بگيرند.
9- بايد پيش از سفر، ضروريات خانۀ خود را نيز آماده سازد، مانند خوراک ، پوشاک ، نفقۀ کافي وغيره. همچنين اگر فرزندانش خردسال باشند و نياز به سرپرست داشته باشند؛ بايد شخص ثقه‌اي را وظيفه دهد تا از آنها خبر گيرد و هرگز جايز نيست که به بهانۀ حج رفتن حق زيردستان خود را ضايع کند، چون رسول الله – صلي الله عليه وسلم – فرموده است: «كَفي بِالمرْءِ إِثْماً أَنْ يُضَيِّعَ مَنْ يقُوتُ» {ابوداود (1694) به اسناد صحيح}. (براي يک مرد همين قدر گناه کافيست که کسي را ضايع کند که سرپرستي‌اش بدست اوست).
10- در روز سفر، از همسران، فرزندان، خاندان و دوستان خود خداحافظي کند و آنها را به الله بسپارد، چون هيچکس آنها را بهتر از الله متعال نگاه نخواهد داشت، چنانچه الله متعال فرموده است: «فالله خير حافظًا و هو أرحم الرحمين» {سورۀ يوسف: 64} (الله بهترين نگهبان بوده و مهربان‌ترين مهربانان است). و پيغامبرمان – صلي الله عليه وسلم – در هنگام خداحافظي مسافر برايش چنين دعا مي‌کرد: «أستودع الله دينك وأمانتك وخواتيم عملك» (دين، امانت وخاتمه اعمالت را به الله مي‌سپارم) ومسافر در جواب مي‌گفت: «أستودعكم الله الذي لا تضيع ودائعه» {ترمذي () و تصحيح آلباني}. (شما را به الله مي‌سپارم و او ذاتي است که آنچه به او سپرده شود، ضايع نمي‌گرداند).
به همين قدر اکتفا مي کنم وتا فرصت هاي آينده شما عزيزان را به خداوند متعال مي سپارم.
و الله اعلم، و صلي الله علي نبينا محمد و علي آله وصحبه وسلم.
برادرتان
برهان الدين